«بررسی واژگان متقاربه‌المعنی در خطبه­ شقشقیه­ نهج البلاغه بر اساس شیوه­ جانشینی و همنشینی واژگان»

چکیده: یکی از مهم­ترین و برجسته­ترین ویژگی­های ساختاری نهج البلاغه امام علی علیه السلام، انسجام دورن­متنی در هر یک از خطبه­ها، نامه­ها و کلمات قصار است. تناسب و انسجام حاصل پیوند میان اجزای آن- چینش معنایی واژگان به کار گرفته شده- در محور همنشینی و جانشینی است. به بیانی دیگر، ارزش واژگان به کار گرفته شده در جمله و یا جملات، منوط به گزینش آن­هاست در سایه­ این دو محور ارزش­های زبیایی­شناسی به نمایش گذاشته می­شود. آنچه نگارنده را بر آن داشت تا به انجام این پژوهش مبادرت ورزد، تناسب و هماهنگی میان واژه­ها و معانی مورد نظر در بافت زبانی و موقعیتی کلام امام علی علیه السلام در نهج البلاغه است. هر چند که تعیین حوزه­ معنایی واژگان از میان واژگانی که دارای تقارب معنایی هستند، عاملی مهم برای گزینش واژگان به شمار می­رود. در حقیقت، این مهم، یکی از شگردهای هنری امام علی علیه السلام بوده است.   در این مقاله، نگارنده بر آن است تا با بررسی معناشناسانه­ واژگان متقاربه المعنی از میان واژگانی که دارای تقارب معنایی هستند، دلایل معنایی گزینش واژگان موجود در فرازهای انتخابی را با نظر به کتب لغوی در خطبه­ مشهور شقشقیه مورد بررسی و تحلیل معنایی قرار دهد و صلاحیت و عدم صلاحیت واژگان در فرازهای منتخب از خطبه را نمایان سازد.